انجمن‌های صنفی تولیدی در بسیاری از کشورها با هدف ایجاد همگرایی در تولید محصول و ایجاد بستر همکاری بیشتر میان متخصصین آن حوزه تشکیل شده و در کنار پیگیری امور صنفی، امور قیمت گذاری و استاندارد سازی و بسیاری از مسائل با مشورت آن‌ها برای محصولات مرتبط انجام می‌پذیرد. فقدان این انجمن‌ها همیشه فضایی را ایجاد کرده است که کالاهای تقلبی و تولید کنندگان غیر تخصصی میدان عمل بیشتری داشته باشند که باعث می‌شود هم تولید کننده و هم مصرف کننده به صورت توامان متضرر گردند. فیلتر در ابعاد مختلفی در ماشین آلات صنعتی، پزشکی و حمل و نقل کاربرد دارد و نقش تعیین کننده‌ای در کیفیت زندگی انسان امروز بر عهده دارد. بهانه تاسیس انجمن فیلتر سازان فرصتی را به وجود آورد تا با مهندس محمد چراغی به گفت و گو بنشینیم و اهداف و برنامه‌های انجمن را از ایشان مطلع شویم.

* چه ضرورت‌هایی موجب می‌شود که یک انجمن تخصصی پیرامون یک قطعة خاص مانند فیلتر تأسیس شود. این انجمن براساس چه نیازی ایجاد شد؟

 در راستای استفاده از انواع فیلتر در جامعه نیازهایی به وجود آمده که اتفاقا همه آن مربوط به خودرو نیست بلکه فیلترهای کشاورزی، دریایی، هوایی، ریلی، پزشکی، معادن و… در حال استفاده است. اما این روزها فیلتر خودرو به دلیل اینکه حجم بزرگی از بازار مصرفی فیلتر را به خود اختصاص می دهد بیشتر مورد بحث واقع می‌شوند و فیلترهای مربوط به مسائل پزشکی که باید استانداردهای بیشتری را پاس کنند کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و این ضعف بزرگی است؛ متاسفانه نهاد و سیستم درستی بابت تایید و تصدیق اثرگذاری این قطعه خاص وجود ندارد. یعنی نهایتاً مصرف کننده باید به یک علامت استاندارد بسنده کند.

برگردیم به صنعت خودرو؛ در کشورهای پیشرفته، نیمه و یا در حال پیشرفت چیزی که می‌بینیم این است که خودروسازها استانداردهایی برای قطعات بر حسب خودروی خودشان تعیین می‌کنند و با تولیدکنندگان انواع فیلتر قرارداد می‌بندند. آن‌ها هم باید کاری کنند که استانداردها را پاس کنند و خودروساز نیز بابت محصول استاندارد باید هزینه پرداخت کند. در نهایت مردم به برندی که خودروی آن را خریدند اعتماد می‌کنند که این درست‌ترین کار است. ولی در جامعة‌ ما چنین چیزی وجود ندارد، خودروساز ما قطعة باکیفیت با راندمان بالا که قیمت بالایی دارد را نمی‌پسندد. شاید به این دلیل است که خودش هم اطلاعات فنی کافی را ندارد و ایراد اول همین است. مسئلة‌ دوم این است که یک ادارة‌ استاندارد داریم که تجهیزاتی در حد خودش دارد. اما در مقابل میزان زیادی مبادی ورودی، گمرکات و تولیدی‌هایی در سطح کشور داریم، چه کسی، چطور و با چه ابزار و سیستمی می‌تواند و می خواهد همة این‌ها را کنترل کند؟ بعضی از این تست‌ها زمان‌بر است و به مدت زمانی خاص نیاز دارد. خب کنترل همة این‌ها امکان‌پذیر نیست، از طرفی چه چیزی را می‌خواهد کنترل کند، استاندارد کلی خودش یا استاندارد خودروساز؟ باید دید مأخذ کجاست؟ در این‌جاست که اطلاعات گم می‌شود. همین اتفاق و چالش در صنایع مختلف دیگر هم هست. البته در راهسازی و حتی درپتروشیمی هرچه ماشین‌ها، ابزارآلات و وسایل خاص‌تر می‌شوند کمی اوضاع بهترمی شود؛ به طور خاص وقتی صنعت پتروشیمی به سراغ ما می‌آید و اطلاعاتی می‌دهد که فیلتری با این مشخصات می‌خواهم و حتی می‌گوید که چه سطح و عمقی از فیلتراسیون را می خواهد تا ذرات را کنترل کند شما می‌توانید بر حسب آن تصمیم بگیرید. پس بر اساس این فرایند، هم زبانی در دو صنعت اتفاق می‌افتد و زمانی که چنین فیلتر خاصی تولید می‌شود تحت نظارت و کنترل دو طرف است. اما چنین فرایند صحیحی در تمام صنایع وجود ندارد و لایة گم‌شدة مجموعة انجمنِ ما همین‌جاست و همة این‌ها هم باعث می‌شود که واردات اشتباه صورت بگیرد.

*درواقع در فقدان این انجمن چنین اتفاقی رخ می‌دهد.

احسنت. دلیل این‌که ما بارها و بارها طی سال‌های مختلف تصمیم گرفتیم این انجمن را راه‌اندازی کنیم همین بوده است؛ با این‌که انجمن فیلترسازان ایران خیلی جوان است اما کارهای بسیار خوبی انجام داده است. مثلا  توانسته جلوی یکسری از اتفاقات منفی را بگیرد اما هنوز نتوانسته سراغ استانداردها و خودروسازها برود. همانطور که گفتم بحثِ خودرو در این روزها داغ شده و اداره استاندارد دنبال این اطلاعات می‌گردد و اکنون فیلترسازها را به جان خودروسازان انداخته‌اند و می‌گویند شما از آن‌ها اطلاعات بگیرید. خودروساز هم می‌گوید وقتی قراردادی با فیلترساز ندارم نمی‌توانم اطلاعاتی بدهم! البته هرچند که ممکن است اطلاعاتی نداشته باشند.

*در واقع اصلی‌ترین هدف گذاری انجمن ایجاد تعامل و همکاری سه جانبه بین استاندارد، خودروسازان و فیلترساز است؟

بله. که در نهایت این تعامل به نفع مصرف کننده است.

*آیا انجمن خود در تعیین استانداردهای لازم ورود خواهد کرد؟

شاید بهتر است بگوییم که برای تعریف استانداردها به یک تعامل سه ضلعی میان خودروساز، استاندارد و فیلترساز نیاز داریم.

*یعنی این انجمن جدا از مقام سندیکایی یک مقام مشورتی هم دارد؟

بله. این اتفاق سبب می‌شود که مدل جدیدی را رقم بزنیم که ایرانیزه است. زیرا به دلیل ضعف خودروساز ما این اتفاق در حال رخ دادن است. وگرنه اگر خودروساز قوی بود طرف مقابل استانداردهایش را روی میز می‌گذاشت و می‌گفت اگر غیر از این باشد من نمی‌خرم.

*آیا در کشورهای توسعه‌یافته که خودروسازی حرفه‌ای دارند انجمن‌های تخصصی به این صورت داریم یا خیر؟

 انجمن‌ها در تمام کشورها وجود دارد.

*اما شما می‌گویید چون در ایران چنین ضعف‌هایی داریم انجمن تمام تمرکزش را روی این ضعف‌ها می‌گذارد؟

بله. در دنیا انجمن‌ها کارهای دیگری می‌کنند و به قولی برای پیشرفت سیستم‌های تولیدی‌شان با هم جلسه می‌گذارند که ما در حال حاضر اصلاً نمی‌توانیم به آن‌ها فکر کنیم و ابتدا باید مراقب این باشیم که چه چیزی را با چه مشخصاتی باید تولید کنیم. ما دنبال آن هستیم که به ما بگویند چه چیزی را با چه مشخصاتی تولید کنیم و گرنه استانداردهایی که الان وجود دارد مانند استاندارد مربوط به فیلتر روغن یا فیلتر هوا تماماً استانداردهای بسیار قدیمی‌ای هستند که اصلاً پاسخگوی فیلترهای امروز نیست. البته که بخشی از فیلتر سازهای بزرگ ما با استانداردهایی فراتر از این استانداردها کار می‌کنند که بتواند پاسخگوی نیاز بازار باشد. اصلاً نمی‌شود که شما با استاندارد فیلتر پیکان یک فیلتر پژوه بزنید. متریالی در پژو وجود دارد که در پیکان وجود نداشته است.

*شما می‌فرمایید که کلاً در دنیا موتورساز است به فیلترساز درخواست استاندارد مشخصی را می‌دهد؟

در واقع کسی که ماژول حرکتی روغن را تعریف می‌کند، نوع فیلتر را مشخص می کند.

*ما چند تولیدکنندة فیلتر در ایران داریم و الان چند نفر از آن‌ها عضو انجمن هستند؟

14 تولید کننده عضو انجمن هستند و 3الی 4 شرکت دیگرکه در سطوح مختلف هستند درخواست عضویت به انجمن دادند، اما حدودا بالغ بر هزار و500 الی 600 تولیدکننده داریم که این‌ها عمدتاً هر یک بخشی از فیلتر بازار را با اطلاعات خودشان تولید می‌کنند آن هم به صورت رسمی و غیررسمی.

* انجمن همة این هزار و 600 تولیدکننده را که تأیید نمی‌کند؟!

خیر. انجمن قواعد و قوانین خاص خودش را دارد. اولین آن این است که حتماً باید عضو صنایع باشید و مجوزتان را از صنایع گرفته باشید. برای این که دید بهتری داشته باشید بهتر است بدانید که خیلی از مشکلاتی که ما داریم در مورد مجوزهای استانداردی است که با پروانة کسب داده شده است. ما پروانة کسب طلافروشی داریم که اتحادیة طلافروشی پروانة کسب تولیدی به یک فیلترساز داده است. حتی فیلترساز از طریق آن پروانه به ادارة ‌استاندارد رفته و مجوز استاندارد گرفته است.

*این همچنان هست یا تغییر کرده است؟

ما توانستیم با مذاکراتی که با صنایع انجام دادیم آن‌ها را مجاب کنیم که فعلاً جلوی این را بگیرند.

*صنایع با چه سازوکاری مجوز می‌دهند؟

صنایع یک مقدار تخصصی تر است. حتماً باید یک واحد صنعتی باشید که واحد صنعتی هم خودش تعاریف مشخصی دارد.

*اگر بخواهیم از اولویت‌های کاری انجمن با همین توضیحاتی که شما دادید در مختصات ایران حرف بزنیم، اولویت اول شما کدام است؟ براساس صحبت‌هایی که شد یکی از موارد می‌تواند استانداردها باشد، اما آیا این همة کار است یا انجمن تمایل دارد کارهای دیگری را هم انجام بدهد؟

در واقع این مرحلة صفر کار است که ما بتوانیم خط‌کشی برای قیاس داشته باشیم و پس از آن باید سراغ قیاس کردن برویم؛ واردات بی‌رویه‌ای که به صورت قاچاق یا رسمی در ایران اتفاق می‌افتد و متأسفانه همة آن‌ها با برندهای اروپایی اما در کشور چین تولید می‌شود. مرحلة دوم فیلترهایی که با همان برندهای خارجی اصل و نام‌هایی مانند ولوو، مان و فیلترهایی مانند پرفلکس یا ماهله که با همان شکل و شمایل در زیرپله‌های ایران تولید می‌شود، و کسی در قبال این دو کانالی که وارد بازار می‌شوند مسئول نیست، ولی در حجم انبوهی در بازار استفاده می‌شوند و ضررها و آسیب‌های سنگینی به ماشین‌ها می‌زنند.

در کنار این موضوعات تخصصی تولیدی فیلتر، مورد بعدی که انجمن می‌تواند به آن نگاه کند، دسته‌بندی‌هایی است که می‌تواند برای کارگاه‌هایی با سطح پرسنل و سطح علمی پایین‌تر در نظر بگیرد؛ یعنی کارگاه‌هایی که زیر نظر صنایع هستند را شناسایی و دسته‌بندی کند و انضباطی را به واسطة ادارات مختلف ایجاد کند تا آن‌ها هم بتوانند کار درست و صحیح انجام دهند. ما دنبال این نیستیم که بگوییم فقط اعضای انجمن کار کنند.

 موضوع بعدی‌ای که می‌توانیم در مورد آن صحبت کنیم مواد اولیه‌ای است که این قبیل تولیدی ها استفاده می‌کنند یعنی استانداردسازی مواد اولیة ورودی، مدیای فیلتر مورد استفاده در ایران  که متاسفانه به اسم کاغذ شناخته می‌شود که در واقع استانداردهای عجیب و پیچیده‌ای دارد و هر زمان وارد کارخانه می‌شود باید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این مدیا دارای منافذ ریز با آمار و ارقام مشخصی است به همین علت دارای عمر مشخصی نیز هست تا بتواند از موتوری که روی آن کار فیلترینگ را انجام می‌دهد محافظت کند. حال تفاوتی هم ندارد که موتور سیکلت، ماشین یا دستگاه دندانپزشکی باشد. این مدیا یک دنیای پیچیده است که اکنون تنوع مدیای ورودی در ایران بیشتر از چهاریا پنج مدل نیست که به طور خاص در سطح عمومی برای فیلترهای خودرو سواری یک مدیا وارد می‌شود که حداقل کیفیت را دارد و برای فیلترهای سنگین و کشاورزی هم مدل‌های مخصوص خودشان و با همین کیفیت کم را می‌آورند، در صورتی که هر خودرویی مدیای خاص خودش را می‌خواهد و در ایران تعداد انگشت شماری شرکت وجود دارد که تنوع زیادی در واردات مدیاهای اختصاصی دارند.

*گفتید مواد اولیه ای که وارد می‌شود عمدتاً‌ وارداتی است؟ ما مواد اولیه تولید داخل برای فیلتر نداریم؟

خیر نداریم، یک کارخانه در ایران سعی کرده این کار را انجام بدهد، اما علم و تکنولوژی مورد نیاز پیچیده است.

*آیا یکی از اهداف انجمن می‌تواند این باشد که در آینده این را به صورت داخلی تولید کند یا ما ظرفیت آن را نداریم؟

ما دنبال بخش تولیدی نیستیم، ما دنبال این هستیم که مجموعه و آزمایشگاهی را با همکاری ادارة‌ استاندارد بابت تست کردن ایجاد کنیم که بتواند ایزوی 17025 را هم بگیرد که آزمایشگاه مرجعی برای فیلترهای ورودی، تولیدی و مواد اولیه باشد. وقتی اطلاعات اولیه استاندارد داشته باشیمُ می‌توانیم مقایسه کنیم و تولیدات فیلتر را با یکدیگر بسنجیم و مورد آزمایش و بررسی قرار دهیم.

*چند وقت است که انجمن فعالیتش را به صورت رسمی شروع کرده است؟

به صورت رسمی حدود 5 ماه است، اما یک سال است که روی فعالیت ها کار می‌کنیم و حتی یکسری از امور را پیش از این‌که انجمن به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کند انجام داده‌ایم، مانند وارد شدن کالاهایی که از مبادی رسمی می‌آید که نیازمند مجوز از کارتابل صنایع است، یعنی باید انجمن تأیید کند که این کالاها در ایران تولید نمی‌شود تا واردکنندگان بتوانند وارداتی انجام دهند. باید تاکید کنم که انجمن دنبال جلوگیری از واردات نیست بلکه می‌گوییم باید کالای اصل وارد شود، یعنی وقتی روی جعبه کالا برند مانِ آلمان یا یک برند چینی حک شده است، کالا نیز همان باشد و مردم بدانند که چه چیزی را خریداری می‌کنند.

*در این مسیر این نوع واردات هیچگونه نظارتی وجود دارد یا انجمن می‌خواهد که ناظر تقلبی و  اصل بودن باشد؟

با توجه به گام‌هایی که برداشتیم در مرحلة اول ما فقط می‌توانیم تأیید کنیم که این فیلتر در ایران تولید می‌شود یا خیر، قرار است در گام‌های بعدی به واسطة ادارة‌ استاندارد و آزمایشگاهی که ایجاد می‌کنیم اصالت خود آن فیلترها را مشخص کنیم. کما این‌که در گام‌های جدید دولت برای شناسه‌دار کردن کالاها قرار است کالاهایی که از گمرک وارد می‌شوند، شناسه‌دار باشند.

*براساس گفت و گویی که داشتیم استنباط بنده این است که شما راه اصلی مقابله با کالای تقلبی در حوزة فیلتر را در مبدأ می‌دانید آن هم چه در خصوص تولید و واردات نه در مقصد که مصرف‌کننده با آن درگیر است…

اصلاً. مصرف‌کننده قرار نیست که راجع به هر کالایی تا این قدر اطلاعات کسب کند. مگر من قرار است بدانم که فلان قطعة کامپیوتری درونش چیست و چطور ساخته می‌شود؟ من قرار است به یک برند، نشانه و یک سازمان و اداره اعتماد کنم. وقتی من آن‌ها را نداشته باشم بی‌اعتماد می‌شوم.